عطر و تاریخچه‌ی آن

 

عطر واژه‌ای عربی است به معنای ماده‌ای خوشبو که از آن برای خوش‌ بو کردن بدن و محیط اطراف استفاده می‌کنند. عطرها از زمان بین‌النهرین و مصر باستان وجود داشته‌‌اند. عطرهای اولیه خیلی ابتدایی و ساده بودند و اساس بخشی از کیمیاگری محسوب می‌شدند.

 

 

عطر و تاریخچه آن شاید برای دوست داران دنیای رایحه ها مطلب جذابی باشد، ما در این مقاله به شکل کامل تاریخچه عطر را بررسی کردیم که خواندنش خالی از لطف نیست.

اولین عطر ساز (عطار) شخصی به نام تپوتی بود. او با استفاده از تقطیر گل‌ها، روغن‌ها و مواد معطر دیگر توانست اولین نمونه‌های عطرها را بسازد که تقریبا شبیه چیزی است که ما امروزه می‌شناسیم. اما در قرن نهم میلادی، کتاب شیمی عطرها توسط ابویوسف کندی، دانشمند عرب نوشته شد. پس از او ابوعلی سینا، دانشمند ایرانی با روغن‌گیری از گل‌ها (مخصوصا با گل رز) و تقطیر آن‌ها، رایحه‌‌های معطری تولید کرد.

 

 

در قرون وسطی عطر به اروپا آورده شد و بعدها تا قرن چهاردهم طول کشید تا مجارستانی‌ها اولین عطر پایه الکلی را ساختند. در این دوران عطرها فقط در دسترس ثروتمندان بودند و چون در آن زمان سیستم بهداشتی و فاضلابی هنوز در شهرها وجود نداشت، معمولا از آن‌ها برای پوشاندن بوهای ناخوشایند خیابان‌ها استفاده می‌کردند.

به این شکل که یک آقا یا خانم روی دستمال جیبی ادکلن میزد و هنگامی که از یک خیابان بد بو عبور می‌کرد آن را جلوی بینی خود نگه می‌داشت!

در آن زمان ادکلن‌ها آنقدر خواستنی و گران بودند که آزمایشگاه‌های تولید عطر راه‌های سری و مخفی داشتند تا از سرقت آن‌ها جلوگیری شود!

 

چرا عطرها نام ادکلن به خود گرفتند؟

در واقع نام آن از شهری در آلمان به نام کلن گرفته شده است. در سال 1709 میلادی یک ایتالیای با نام "جووانی ماریا فارینا" که به کلن مهاجرت کرده بود اولین ادوکلن را به شکلی که ما امروزه می‌شناسیم اختراع کرد. او اختراعش را "ادو کلن" نامید که به معنی "آب کلن" است؛ تا وفاداریش را به شهر جدیدش نشان دهد.

 

در آن زمان ساخته‌ی او با نام "آکوا میرابیلیس" معروف شد که به معنای آب معجزه‌آسا است. یک شیشه از محصول او به قیمتی برابر با نصف درآمد سالانه‌ی یک کارمند دولت در آن زمان در آلمان فروخته می‌شود.

 

واقعا خیلی گران، اینطور نیست؟

این باور وجود داشت که ادوکلن فواره جوانی است و حتی دکترها بیماران را به نوشیدن آن تشویق می‌کردند. در طول قرن نوزدهم میلادی بحث‌ها پیرامون نام فارینا وجود داشت و در واقع ادوکلن 4711 در اواخر قرن نوزدهم ساخته شد. این ادکلن‌ها همچنان با همان فرمول قبلی وجود دارند و می‌توانید همه جا آن‌‌ها را بخرید.

 

 

از آن زمان ادکلن به وجود آمده تا رایحه‌ای خاص را در خود نشان دهد.

 

تاریخچه عطر در یونان و روم

اولین عطرهای مایع مورد استفاده بر روی بدن توسط یونانی‌ ها درست شده است. البته آن عطر‌ها با عطر‌های امروزی تفاوت بسیاری داشتند. آن عطر‌های مایع در واقع از ترکیب پودرهای خوشبو و روغن درست می‌ شدند. به این صورت که با له کردن گیاهان معطر، صمغ‌ ها و سایر گیاهان و ترکیب آنها با روغن‌ ها رایحه‌ ای خوشبو می‌ ساختند.
عناصر عطرها در یونان مانند طلا ارزشمند بود، تا جایی که در زمان تسخیر شرق توسط اسکندر این عناصر احتکار می‌ شدند. یونانی‌ ها به عطر علاقه زیادی داشتند، به همین دلیل هزینه‌ های زیادی را برای واردات مواد معطر صرف می‌ کردند.
این علاقه تا حدی پیش رفت که پادشاه قرن ششم، سولون استفاده از عطر را برای صرفه‌ جویی در هزینه‌ های جاری کشور ممنوع کرد. البته این ممنوعیت دوام چندانی نداشت. در امپراطوری روم زندگی‌ های تجملاتی و  اهمیت زیادی داشت. در این امپراطوری آبشارهایی از عطرهای خوشبو و گلاب وجود داشت که رایحه آن فضا را پر می‌ کرد.
در رم باستان عطر فروشی‌ های زیادی وجود داشت. طبق افسانه‌ ها، کلوپاترا ملکه روم، بادبان‌ های کشتی خود را در غرق در عطر کرده بود تا مارک آنتونی از آمدن او مطلع شود.

 

طبق بررسی‌ های صورت گرفته اولین شیمیدان دنیا زنی به نام تاپوتی بود که در هزاره دوم پیش از میلاد در بین النهرین زندگی می‌ کرد. این شیمی‌‌‌‌‌‌دان در واقع اولین عطر ساز ثبت شده در تاریخ می‌ باشد. او با ترکیب و تقطیر گل‌ ها، روغن‌ ها و سایر مواد معطر چیزی شبیه به عطرهای امروزی تولید نموده است.
در سال 2005 باستان شناسان توانستند قدیمی‌ ترین کارگاه تولید عطر جهان در قبرس را کشف کنند. این کارگاه عطر‌سازی بیش از 4000 سال قدمت دارد.

 

تاریخچه عطر در ایران

بر اساس بررسی‌ های صورت گرفته، تولید عطر یک حرفه باستانی بوده که ساخت آن نیاز به دانش و مهارت خاصی داشته است. رومی‌ ها، مصری‌ ها و یونانی‌ ها با روش‌ های تولید عطر آشنایی داشتند، ولی تقطیر سیستماتیک عطر‌ها توسط دانشمندان ایرانی در قرون وسطی صورت گرفته است.
تاریخچه عطر در ایران مربوط به اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد می‌ باشد. اولین عطر ایرانی در تنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ هایی کوچک از جنس مرمر در محوطه باستانی سیلک کشف شدند. در واقع روش تقطیر توسط ابن سینا کشف شد. او با استفاده از تقطیر عصاره گل‌ ها و گیاهان را می‌ گرفت و اولین تجربه عطرسازی وی از گل رز بود.

در کشورهای شرقی، روش‌‌‌‌‌‌‌‌های تقطیر صنعت عطرسازی و علم شیمی را متحول کرد. زکریای رازی، دانشمند بزرگ ایرانی با کشف الکل، صنعت عطر را تحت تاثیر قرار داد. چیزی در حدود 2500 سال پیش ایرانیان باستان از مواد خوشبو کننده و عطر به صورت تجملاتی و زینتی استفاده می‌ کرد. آنها روزانه بدن خود را با مواد معطر شست و شو می‌ دادند و حتی در نوشیدنی‌ های خود از عناصر خوشبو استفاده می‌ کردند.
در واقع ایران یکی از مهم‌ ترین مراکز تولید عصاره‌ های معطر گیاهی و روغن‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ها بوده است. بسیاری از عطرسازان ایرانی با خیساندن گیاهان معطر و گل‌ ها در روغن‌ های اشباع شد، عطر‌‌‌های مختلفی درست می‌ کردند.
در دوران هخامنشیان، پادشاهان، ملکه‌ ها و سایر درباری‌ ها از روغن‌ های معطر و عطر‌ها برای خوشبو و براق کردن موی سر استفاده می‌ کرد. عطر فوق العاده گرانبهایی به نام Labyzos وجود داشت که برای آرایش موهای خشایارشاه مورد استفاده قرار می‌ گرفت.

 

تاریخچه عطر در فرانسه

تاریخچه عطر در فرانسه مربوط به دوره رنسانس می‌ باشد. شهرهای ونیز و فلورانس مراکز ساخت عطر در کشور ایتالیا بودند. بعد از ازدواج کاترین دومدیسی یا هنری دوم، پادشاه فرانسه، عطرساز خود را از ایتالیا به دربار فرانسه برد.
جالب است بدانید که کارگاه این عطر ساز توسط یک راهروی مخفی به آپارتمان ملکه وصل می‌ شد. به همین دلیل امکان ربودن فرمول عطرهای او وجود نداشت. توجه داشته باشید که در زمان هنری دوم، فرانسه به امپراتوری بزرگ عطرسازی تبدیل شد.

 

در آن زمان درباریان فرانسه به ظاهر و نظافت خود اهمیت چندانی نمی‌ دادند، ولی آنها به مرور زمان تبدیل به مصرف‌کنندگان ثابت عطر شدند. برای اولین بار در فرانسه دستکش‌ های معطر در سال 1656 به بازار آمدند. سپس صنف مشترک تولیدکنندگان دستکش و عطر پایه‌گذاری شد و استفاده از آن در فرانسه افزایش یافت.
توجه داشته باشید که در طول تاریخ عطر به معنای قدرت و ثروت بوده است. در قرن هفدهم و در دربار لویی چهاردهم، پادشاه هر روز خواستار رایحه‌ ای جدید برای استفاده بود. لویی پانزدهم به قدری به عطر علاقه داشت که دربار او با نام دربار عطرآگین مشهور شد.

لازم به ذکر است که در آن زمان علاوه‌ بر استفاده مردم از محصولات برای معطر ساختن لباس و پوست، افزودن رایحه به لوازم خانگی هم رونق پیدا کرد. سپس در اواخر قرن هجده میلادی، در صنعت عطر سازی با اختراع ادکلن تحول بزرگی ایجاد شد.

در ابتدا بیشتر ادکلن‌ ها ترکیبی از نارنج، لیمو و گیاه رزماری بودند. از موارد استفاده از ادکلن‌ ها می‌ توان به خوشبو کردن آب حمام، خوشبو کردن دهان و خوشبو کردن نوشیدنی‌ ها اشاره داشت. بعد از مدتی ساخت بطری برای ادکلن‌ ها اهمیت زیادی پیدا کرد. بطری‌ های شیشه‌‌‌‌‌ ای حاوی عطر مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفت.
اکنون کشورهای فرانسه و ایتالیا تبدیل به دو تا از تولیدکنندگان بزرگ عطر و ادکلن در جهان شده اند. از مشهورترین و معتبرترین برندهای عطرسازی این دو کشور می توان به لانکوم، کرید، لالیک، دیور، شنل، بولگاری، ورساچه و ... اشاره داشت.